کد مطلب:24120 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

اگر خداوند به عبادت ما انسانها نياز ندارد، چرا عبادت را بر ما واجب كرده است؟

بايد دو مطلب از يكديگر جدا شود:

اوّل اين كه خدا كاري را براي مقصد و هدفي نميكند؛ دوم: از خدا كار بي مقصد و هدف صادر نميشود، يعني فاعل، هدفي براي خود ندارد، گرچه براي فعل، هدف ضروري است، يعني خدا مقصد ندارد، گرچه براي جهان و افعال ما داشتن مقصد و هدف ضروري است.

خدا مقصد و هدف ندارد، چون معناي مقصد داشتن و هدف دار بودن اين است كه فاعل، داراي كمال نباشد و چيزي را ناقد است و مي كوشد در كارش به مقصد برسد و به كمال نائل شود. كار، رابطه بين فاعل و هدف است كه فاعل توسط كارش به كمال و هدف نائل شود.

اگر فاعل عين كمال محض و كمال نامحدود و مطلق باشد، كمالي جدا از فاعل فرض نميشود كه فاعل آن را نداشته باشد و بخواهد به آن دست يابد؛ زيرا هر كمالي فرض شود، در ذات فاعل به مطلق و نامتناهي بودن ذاتش، وجود دارد.

نيز چون خداوند بي نياز است و بي نيازي عين ذات او است، كمبودي ندارد تا با عمل، كمبودش را ترميم كند و به هدف برسد. اما اين كه چون حكيم است، كار بي هدف از او صادر نميشود، براي آن است كه حكمت خداوند منشأ كار او است. اگر حكمت منشأ عمل شد، عمل داراي نظام خاص و هدف مخصوصي است.(1)

با اين بيان، خداوند نيازي به عبادات ما ندارد. ما هستيم كه از طريق عبادت و اطاعت، راه تكامل را مي پيماييم و به آن مبدأ بي پايانِ فيض، در پرتو عبوديتش نزديكتر مي شويم و از انوار ذات و صفاتش بهره مي گيريم. خداوند نه نيازي به اطاعت ما دارد و نه بيمي از گناهان ما، در عين حال رحمت او همه ما را در بر گرفته است.(2) بنابراين اگر عبادات و اعمال خير و دوري از گناهان را واجب كرده، براي رسيدن انسان (فعل الهي) به سعادت و كمال است. هدف از آفرينش انسان اين بوده است كه به كمالات لايق خود برسد. كمال انسان شكوفا شدن و به فعليّت رسيدن استعدادهاي عالي وي، خوشبختي، در بالاترين مرتبه رسيدن به قرب الهي است. عبادتهاي انسان اعم از نماز و روزه و حج و... به اين خاطر است كه با انجام اين اعمال بتواند در راه عبوديت حركت كند تا به سرمنزل مقصود (كه قرب الهي است) نايل شود، بنابراين انسان براي به تكامل رسيدن خلق شده و راه متكامل شدن، عبوديت و بندگي خداوند است. ما به عبادت كردن نيازمنديم، نه خداوند. چنانچه عبادت نكنيم، به كمالات نميرسيم.

پي نوشتها:

1. عبداللَّه جوادي آملي، تفسير موضوعي قرآن كريم، مركز نشر فرهنگي رجا، چاپ دوم، ج 4، ص 580.

2. ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 18، ص 220.